Hongarije overstroomd door vluchtelingen. Of toch niet?

Vluchtelingen in een verzamelkamp in Zuid-Hongarije

Terwijl Griekenland zijn beruchte detentiekampen voor vluchtelingen openzet, wil Hongarije zulke kampen juist uitbreiden. Een ongekende stroom asielzoekers vanuit Servië in de laatste paar maanden heeft ertoe geleid dat regeringspolitici om het hardst om een strikter beleid roepen, desnoods dwars tegen EU-richtlijnen in. Volgens het Hongaarse Helsinki Comité en VN-vluchtelingenorgansatie UNHCR gaat het om een schijnprobleem. De meeste vluchtelingen verlaten het land namelijk net zo snel als ze binnenkomen.

Op het eerste gezicht is de bezorgdheid best begrijpelijk. In de afgelopen twee jaar schoot het aantal asielzoekers dat vanuit Servië binnenkwam omhoog van 2157 in 2012  tot 42777 in 2014. Dit jaar ging het helemaal snel. In de eerste twee maanden van dit jaar alleen werden er 28535 asielaanvragen ingediend. Na Italië en Griekenland is Hongarije het derde land van binnenkomst voor asielzoekers in de EU.

De laatste maanden betrof het voor een groot deel Kosovaren, wat voor de regering reden is om consequent over economische vluchtelingen te praten. Maar hoewel die Kosovaren in januari en februari inderdaad in de meerderheid waren, meldden zich volgens Kitty McKinsey van de UNHCR sinds begin 2014 ook haast 20000 Afghanen en Syriërs en een toenemend aantal Irakezen, onmiskenbaar mensen uit crisisgebieden. "Het gaat vaak om ernstig getraumatiseerde mensen," zegt McKinsey.

Volgens premier Orbán dreigt Hongarije “een bestemming te worden voor degenen die hun thuisland verlaten voor een beter bestaan en zo te veranderen in een groot vluchtelingenkamp. Dat kunnen we vermijden als we stevig optreden. Het moet duidelijk worden dat het niet de moeite waard is om naar Hongarije te komen, omdat je daar gearresteerd wordt, vastgezet en gedeporteerd, en terwijl je hier bent, word je gedwongen te werken.”

Er is niet alleen sprake van massaal detentie, maar ook van asielprocedures die in luttele dagen worden afgewikkeld, zonder mogelijkheid van beroep, zodat afgewezen vluchtelingen meteen naar huis terug gestuurd kunnen worden. Het zij zo dat zulke maatregelen botsen met EU-richtlijnen, en dat Hongarije in 2012 op de vingers is getikt vanwege de bestaande detentiekampen. Die kampen leken deels op regelrechte gevangenissen leken, waar mensen de hele dag zonder enige activiteit achter gesloten deur in een cel zaten. 

De instellingen werden kortstondig gesloten, maar ze zijn inmiddels onder een andere naam en met iets verbeterde omstandigheden weer heropend. De bedoeling is om hun aantal fors uit te breiden. Antal Rogán, fractievoorzitter van regeringspartij Fidesz: “Wij hebben geen tijd om te wachten tot Brussel ook anti-immigratie wordt.”

Om dat standpunt kracht bij te zetten, wil Rogán de burgers in een ‘nationale raadpleging’ hun mening vragen over het immigratiebeleid. De uitkomst laat zich raden. Hoewel slechts 1,4 procent van de bevolking uit het buitenland komt – en dat zijn voor het merendeel Hongaars-taligen uit de buurlanden – geldt Hongarije als een van de meest xenofobe landen van Europa.

Vooral van 'Arabieren' moeten de meeste mensen niets hebben. Zelfs het feit dat honderdduizenden Hongaren in 1956 zelf voor het communisme gevlucht zijn, stemt mensen niet milder tegenover asielzoekers uit het Midden-Oosten. Gábor Gyulai van het Helsinki Comité: “We hebben dat argument wel eens in discussies gebruikt, maar dan is de reactie: ja, maar dat was anders. Wij zijn Europeanen.”

De regering gebruikt de vluchtelingenstroom volgens hem dankbaar om de aandacht af te leiden van binnenlandse kwesties. Het klopt weliswaar dat tienduizenden mensen de grens overkomen, maar die blijven als het even kan niet hangen. Iedereen wil door naar Noord-Europa en tachtig procent van de asielzoekers verlaat Hongarije binnen tien dagen, veertig procent zelfs al binnen 48 uur.

Officieel zouden die mensen door het land waar ze zich uiteindelijk melden, teruggestuurd moeten worden naar Hongarije als eerste land van binnenkomst in de EU. Dat is wat politici ook aanvoeren. In praktijk gebeurt dat zelden. De meeste landen aarzelen om mensen terug te sturen naar een land waarvan het asielbeleid nu al geen beste reputatie heeft. Vorig jaar werden 827 mensen uit andere EU-landen naar Hongarije teruggestuurd. Als het beleid verder verslechtert, zal dat aantal alleen maar afnemen, aldus Gyulai.