Dit is het graf van Gyula Kurnász. Gyula is in 1954 geboren. Dat weet ik, want dat staat op de steen. Wanneer hij doodgaat, is nog onbekend. Maar zijn graf is er al. Je kunt maar beter op de toekomst voorbereid zijn.
Als het om de dood gaat, zijn Hongaren dat zeker. Het graf van Gyula ligt naast dat van zijn ouders. Zijn vader is al langer dood, maar zijn moeder is vorige week gestorven, vandaar de verse bloemenweelde. Ook zij stond al sinds de dood van haar man op de steen gebeiteld.
Ik was niet bij de begrafenis, maar ik probeer me voor te stellen hoe Gyula daar staande naast zijn eigen graf stond te treuren over de dood van zijn moeder. Ik probeer me ook voor te stellen, trouwens, hoe zijn moeder de afgelopen jaren bij iedere Allerzielen, bij de naamdag van haar man János, bij zijn sterfdag en bij nog wat gelegenheden met bossen bloemen naar het graf trok waar haar eigen naam ook al op stond.
Althans, haar eigen naam.... de vrouw van János Kurnász is min of meer naamloos haar graf ingegaan, althans volgens onze Nederlandse opvattingen. Hoe ze heet, weet ik niet. Op haar graf wordt ze vermeld als Kurnász Jánosné, mevrouw János Kurnász. Zo heeft ze zich waarschijnlijk ook de afgelopen decennia voorgesteld aan onbekenden. En niemand van het nageslacht zal ooit nog weten dat ze eigenlijk Mária, of Erzsébet of Tereza heette.
Dat op het graf van hun zoon alleen zijn naam vermeld is, doet vermoeden dat hij niet getrouwd is. Het feit dat zijn ouders voor zijn graf hebben gezorgd, ook. Ze wilden ongetwijfeld zeker weten dat hij niet alleen en berooid zou sterven en van de armen begraven zou worden.
De Kurnászen zijn geen uitzondering. Als je op Hongaarse kerkhoven rondloopt, zie je regelmatig stenen waarop de vrouw alleen onder de naam van haar man is vermeld of waar een tweede, of zelfs derde naam op is gebeiteld, met vermelding van een geboorte-, maar geen sterfdatum. Een enkele keer komt het trouwens voor dat de geboortedatum meer dan een eeuw geleden is en er toch geen sterfdatum is. Dat maakt nieuwsgierig. Is de ontbrekende partner op latere leeftijd met iemand anders gelukkig geworden? Of was hij (of zij) blij zo verlost te zijn van een echtgenoot die bij leven onverdraagbaar was dat hij fluks een ander graf heeft aangeschaft?
Dat Hongaren een andere verhouding met de dood hebben, blijkt al uit het einde van ieder Hongaars sprookje: ze leefden lang en gelukkig tot ze dood gingen. Dat het leven eindig is, word je van kindsaf ingepeperd. Dat is nog eens iets anders dan onze geruststellende woorden 'dat papa en mamma nog lang niet doodgaan', de eerste keer dat ons kroost het bestaan van de dood gewaar worden.
De dood staat de Hongaren naderbij dan ons, en de doden spelen dan ook een veel belangrijkere rol in het familieleven dan in Nederland. Dat moeder na haar begrafenis geen visite meer krijgt, is ondenkbaar. Allerzielen is een nationale feestdag, waarop iedereen de graven van zijn dierbaren met bloemen en kaarsen bezoekt. In de bloementuin van onze buurvrouw in het dorp krijgt geen plant een plaatsje als die niet ook een goede snijbloem oplevert die je in een grafboeket kunt verwerken.
Ook Gyula Kurnász is geen goede zoon als hij in de komende jaren niet regelmatig bloemen op het graf van zijn ouders gaat leggen. Tegen de tijd dat hij er gebruik van maakt, is zijn laatste rustplaats hem vermoedelijk net zo vertrouwd als zijn eigen bed.
2 opmerkingen:
Ben niet zo reageerderig, maar dit verhaal trof me...Bij ons in het dorp (Baranya) wonen wij helaas regelmatig begrafenissen bij en elke keer weer ben ik geschokt als ik langs de stenen loop....zo veel vrouwen inderdaad die er alleen als mevrouw Jansen op staan, afschuwelijk vind ik het! We troosten ons dan maar weer met de gedachte dat er toch ergens in de kerkregisters wel vermeld zal staan wie die mevrouw dan is geweest,en bovendien, als we het aan de orde stellen in het dorp roept iedereen: Ja, maar wij weten toch wie het zijn geweest? Dat die wetenschap na 1 of 2 generaties wel verdwenen zal zijn,zoals ik dan opper, wordt heftig ontkend...
Hoe dan ook , ik blijf er kippenvel van krijgen en het is voor mn gevoel strijdig met de inderdaad warme en aandachtige manier waarop men hier met de doden en hun laatste rustplaats omgaat.
Eigenlijk is dat inderdaad een heel interessante onderwerp, want we hebben een helemaal uiteenlopende traditie in verband met de dood dan Nederlanders. Als kind weten we allemaal dat een leven altijd met de dood eindigt, wat iets is om te respecteren en dat doen we ook altijd. Van mijn grootouders en ouders weet ik dat het min of meer verplicht is om een graf te verzorgen, maar dat doet men sowieso, niet alleen omdat het behoort te doen. Overigens zijn er situaties wanneer men gewoon niet meer naar het kerkhof wil, als het pijn doet en je wil het graf ook niet zien - maar dan moet men even rustig nadenken dat het graf niet onverzorgd kan staan.
Maar terugkerend tot het originele onderwerp hebben Hongaarsen een engere verband met de dood dan Nederlanders. Ook in het algemeen zijn we een beetje meer emotioneel en qua gevoel extremer, denk ik al.
Daarnaast is de conservatisme een kenmerkende eigenschap van ons, daaroom worden de vrouwen zo vaak naar de naam van hun echtgenoot genoemd - wat ik bijv. onvoorstelbaar vind, voor mij zou het betekenen dat ik geen individuum ben en op me eentje ook niet bestaan kan. Dat is natuurlijk niet zo en daaroom zal ik zeker mijn eigen naam behouden als ik trouwen zal.
Een reactie posten