DE ONDERWIJZER WIL GELD ZIEN VOOR GOEDE CIJFERS

Monica Macovei speelt met haar leven. De voormalige mensenrechtenactiviste en Roemeense minister van justitie is de eerste die de corruptie in haar land echt aanpakt. Sinds haar benoeming in 2005 zijn er onderzoeken gestart tegen tal van mensen in topfuncties, die daarvoor onaantastbaar leken. En ze lijkt zich weinig aan te trekken van waarschuwingen dat sommige van hen haar graag het zwijgen zouden opleggen..
President Traian Basescu zei onlangs zeer optimistisch dat corruptie in zijn land ‘geen probleem’ meer is. Het is nog steeds het belangrijkste struikelblok voor de Roemeense toetreding tot de EU. Maar feit is dat Macovei in een jaar meer voor elkaar heeft gekregen dan al haar voorgangers sinds de politieke omwentelingen eind 1989 tesamen.
,,Zij doet echt haar best, maar de tegenwerking is enorm’’, zegt Costel Popa van de Vereniging voor Democratie (APD). Popa adviseerde de minister ondermeer over een nieuwe wet over de financiering van de politieke partijen. ,,Partijen voelen daar weinig voor. Veel van haar initiatieven lopen vast op onwil in het parlement.’’
Die onwil is begrijpelijk.......
Popa schat dat 50 procent van de partijfinanciering uit zwart geld komt. De beloften die tegenover die giften staan, kunnen ook het daglicht niet altijd verdragen. ,,Dat het wetsontwerp over de partijfinanciering er nu is, is uitsluitend te danken aan de druk van de EU’’.
Corruptie heeft een lange traditie in Roemenie en is een probleem dat je op ieder niveau tegenkomt. Ondernemers kopen opdrachten, vergunningen en inspectierapporten. Artsen, verpleegsters, kleine ambtenaren en onderwijzers verwachten geld in ruil voor diensten. Burgers weten niet beter dan dat geld of giften moeilijke kwesties vergemakkelijken.
De afgelopen maanden voerde de APD samen met andere organisaties campagnes om burgers van hun eigen rol in de corruptie bewust te maken. Popa: ,,Dat mensen gaan weigeren om eraan mee te doen, is heel belangrijk. Vermindering van de bureaucratie is een andere factor. Paspoorten zijn tegenwoordig in één dag klaar, daar betaalt niemand dus nog smeergeld. Maar in het onderwijs zie je bijvoorbeeld dat studenten bereid zijn te betalen voor goede cijfers’’.
Dat gaat vaak via een omweg. Radu Becherescu, voorzitter van de Roemeense Unie van Economiestudenten, had zelf een onderwijzer die bijles aanbood in ruil voor hogere cijfers. ,,Hij dreigde niet met onvoldoendes. Dat is soms wel anders, vooral op plattelandsscholen’’, zegt Becherescu, ,,Soms krijgen leerlingen de simpele keuze van hun leraar: betalen voor bijles of zakken..’’
Ook in het hoger onderwijs is corruptie volgens hem niet ongewoon: ,,Provincie-universiteiten laten studenten vaak smeergeld betalen als ze mee willen doen aan studieprogramma's in het buitenland. Of je moet de zoon van een professor zijn’’ Bij private universiteiten is volgens hem regelrecht sprake van handel in diploma’s. ,,Vooral bij studies als management en marketing. Die titels zijn soms niets waard’’ Op staatsuniversiteiten ligt dat anders. ,,Bij vakken als geneeskunde, waar het er echt op aankomt, kun je misschien soms hogere cijfers kopen, maar zeker geen diploma’’.
Onderwijs wordt ook door de anti-corruptieorganisatie Transparancy International (TI) als een van de problematische sectoren aangeduid, samen met overheidsinspecties en gezondheidszorg. TI erkent het afgelopen jaar veel ten goede is gekeerd, maar noemt doorslaggevend wat er gebeurt als zaken voor de rechter komen. Weliswaar is de wetgeving verbeterd, maar het juridische apparaat, dat de afgelopen jaren een enorm struikelblok bleek in de corruptiebestrijding, is volgens TI nog nauwelijks hervormd..
Ook Popa signaleert de kloof tussen wet en uitvoering. Hij ziet de aanhoudende druk van de EU als essentieel om die kloof te dichten. ,,Roemenie doet er nu alles aan om een goede indruk te maken. Maar de vraag is wat er gebeurt als we straks eenmaal daadwerkelijk zijn toegelaten’’.