 |
| Nieuwe Oekraïens-orthodoxe kerk naast oude Hongaarse |
Het is een
bekende mop in Transkarpatië. “Ik ben geboren in Oostenrijk-Hongarije en ging in
Tsjecho-Slowakije naar school. Mijn eerst kind werd in Slowakije geboren, mijn
tweede in Hongarije en mijn derde in de Sovjet-Unie. Ik krijg een Oekraïens
pensioen. “Goh, waarom bent u zo vaak verhuisd?” “Verhuisd? Ik woon mijn hele leven al
in dit huis.”
De mannen op het bankje in
Szürte, een dorp in het Oekraïense Transkarpatië net over de Hongaarse grens, zijn te jong om in Oostenrijk-Hongarije
geboren te zijn. Maar ook zij waren al eens Tsjechisch, Hongaars, Sovjet en nu Oekraïens
staatsburger. Voor Szürte verandert dat weinig. De bevolking ziet zichzelf als Hongaars
en de mannen spreken niet eens een andere taal.“Wat de hoge heren beschikken,
gebeurt nu eenmaal,” zegt een van hen schouderophalend op de vraag hoe hij
denkt over de gebeurtenissen in Oekraïne en op de Krim. Ze kennen de onrust in
het land alleen uit de krant. Bezorgd? “Ik ben gepensioneerd, mij raakt het
niet meer.”
In het naburige Uzhhorod
drinken twee studenten op een terras een biertje. Ooit woonden er vooral
Hongaren en joden in de stad. Nu is de synagoge concertzaal en worden de Hongaarse
godshuizen overvleugeld door nieuwe orthodoxe kerken met oogverblindend vergulde
koepels. Dronken zwervers pissen tegen omgevallen grafstenen op het vervallen Hongaarse
kerkhof. Zwerfafval verzamelt zich tussen de klimop die de graven overwoekert en de mensen die je er tegenkomt, zijn er vooral om hun hond uit te laten. Het staat in schril contrast met de verzorgde staat van kerkhoven in Hongarije. Maar slechts acht procent van de bevolking van de stad noemt zichzelf dan ook nog Hongaars.
Uzhhorod telt meer dan
10.000 studenten. Zij gingen afgelopen maanden massaal de straat op. De twee op
het terras hebben ook meegedaan. Het resultaat? “Chaos,” verzuchten ze, wat
teleurgesteld. Hoewel in Uzhhorod van politieke activiteiten niets meer te
merken is, heeft die chaos Transkarpatië niet onberoerd gelaten. Kort nadat
Janukovich was verjaagd, bezetten stokken zwaaiende aanhangers van de
rechts-extremistische organisatie Pravy Sektor het stadhuis van het half
Hongaarse stadje Berehove. Ook werd een monument in brand gestoken dat dat de
verovering van Karpatenbekken door Hongaarse stammen herdenkt.
Van meer praktische
consequentie is de afschaffing van een recente wet die het gebruik van lokale minderheidstalen
bij officiële instanties toestond. Vooral voor Hongaren van belang, omdat slechts
60 procent van hen Oekraïens spreekt. “Functioneren deed die wet nog niet, maar
het zegt iets over de stemming in Kiev dat hij is geschrapt” zegt Sándor
Spenik, docent natuurkunde aan de universiteit van Uzhhorod: “Maar ik denk dat veel
mensen zich meer zorgen maken over de aankondiging dat ze gevangenisstraf
riskeren als ze een dubbele nationaliteit hebben.”
Oekraïne verbiedt zo’n
dubbele nationaliteit van oudsher. Desondanks hebben veel Transkarpatische
Hongaren sinds 2011, toen de Orbán-regering dat mogelijk maakte, stiekem een Hongaars paspoort
aangevraagd. “Jongeren vooral. Daarmee kunnen ze makkelijker de grens over,” zegt
de oude man in Szürte, verwijzend naar de belangrijkste economische activiteit
in de regio: de smokkel van sigaretten, benzine en mensen. Er zullen weinig plekken in de wereld zijn met zo'n hoge dichtheid aan benzinepompen als dit grensgebied.
De nieuwe dreiging
met gevangenisstraf is vooral tegen Russen gericht, denkt Spenik, maar het draagt natuurlijk niet echt bij tot het vertrouwen in de nieuwe autoriteiten. László Brenzovics,
vicevoorzitter van de Culturele Organisatie voor Hongaren in Transkarpatië
(KMKSZ), doet zorgen over Oekraïens nationalisme echter af als onzin. De volkeren in de regio leveren volgens hem in harmonie samen: “Er is geen reden
voor angst. Transkarpatië is anders dan de rest van het land”.
Desondanks: de Hongaarse
burgemeester van Berehove verbreekt de verbinding en schakelt zijn toestel uit zodra hij hoort dat hij een journalist aan de lijn heeft, de pastoor van de katholieke
kerk in Uzhhorod wil evenmin zijn mening aan de pers geven en het hoofd van de Hongaarse school heeft het zo
druk dat hij geen vijf minuten heeft om zijn mening te geven.
De Hongaarse regering beschouwt de Hongaren in landen als Oekraïne, Roemenië, Slowakije en Servië als haar eigen verantwoordelijkheid en minister van
buitenlandse zaken János Martonyi waarschuwde begin maart bij een bezoek aan Oekraïne dan ook dat Boedapest het als zijn taak ziet om Hongaarse minderheden over de grenzen
te beschermen: “Wij zeggen heel duidelijk: we zullen aanvallen en gruweldaden
tegen onze minderheden niet accepteren. Geef het aan, laat het ons weten, u
kunt op ons rekenen,” aldus Martonyi in Uzhhorod.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten