Nieuwe Hongaarse grondwet

De nieuwe grondwet die Hongarije op 1 januari invoert, is volgens premier Viktor Orbán een belangrijke stap in de definitieve afrekening met het communisme. Maar critici zien de wet eerder als een belangrijke stap in de invoering van een nieuw autoritair bewind. En de beelden van 27 oppositieparlementariërs en activisten die de dag voor Kerstmis werden gearresteerd omdat ze protesteerden tegen de wijze waarop wetgeving er in het parlement zonder discussie doorheen wordt gejaagd, bevestigen het imago van een bewind dat het met de democratie niet erg nauw neemt.
De arrestaties waren slechts één incident in een roerige week waarin vooral de persvrijheid te leiden had. In het begin van de week kreeg Klubrádio, het enige oppositionele radiostation, te horen dat het per februari haar frequentie kwijtraakt aan een nieuwe muziekzender, een beslissing die ook de regeringsgezinde politiek commentator Ferenc Kumin “onbegrijpelijk” noemde.
Eind van de week werd Index, de grootste onafhankelijke nieuwssite van Hongarije, de toegang tot het parlement ontzegd nadat twee verslaggevers in het parlementsgebouw een satirisch filmpje hadden opgenomen en daarmee “minachting voor de volksvertegenwoordiging” hadden getoond.
Ook ontsloeg de staatstelevisie twee verslaggevers die sinds twee weken een hongerstaking hielden. Ze protesteerden ertegen dat diezelfde staatstelevisie het gezicht van kritische voormalige hoofd van de Hongaarse Hoge Raad in een verslag had uitgevaagd alsof het om een misdadiger ging. Ironisch genoeg was zulk wegretoucheren van politieke tegenstanders een gebruikelijke praktijk in de jaren van het communisme, waarmee Orbán volgens eigen zeggen wil afrekenen.
Maar niet alleen de media staan onder druk. De Europese Unie maakt zich zeer bezorgd over een nieuwe wet die een einde maakt aan de onafhankelijkheid van de Nationale Bank, en protesteert ook tegen een bepaling in de nieuwe grondwet dat belastingwetgeving in toekomst alleen met een tweederde meerderheid veranderd kan worden. In een reactie aan Barosso zei Orbán dat beide wetten belangrijke pijlers waren van de grondwet die op 1 januari wordt ingevoerd, en dat uitstel van de stemming daarover dan ook uitgesloten was.
De wetgeving over de Nationale Bank is vooral een punt van zorg, omdat de nieuwe wet de regering de mogelijkheid geeft de reserves van de bank te gebruiken, bijvoorbeeld voor het dichten van het gat in de begroting. De belastingwet raakt de fundamentele kritiek dat de nieuwe grondwet meer is dan slechts een kader voor toekomstige wetgeving, maar een bevestiging van het streven van de huidige regering om haar macht voor vele jaren vast te leggen.
"De nieuwe grondwet beoogt niet meer en niet minder dan de totale ideologische en spirituele hervorming van Hongarije,” aldus Milós Tallián, commentator bij het toonaangevende weekblad HVG en bij het conservatieve politieke weblog Mandiner. Het Hongarije dat Orbán voor ogen staat, is volgens hem een soort mengsel tussen Poolse vroomheid, de ijver van het Verre Oosten, Russische autoritaire willekeur en de natuurgebondenheid van traditionele agrarische samenlevingen. Volgens Tallián is de nieuwe grondwet dan ook op vele punten in conflict met de Europese regelgeving.
De Hongaarse regering lijkt op dit moment totaal niet genegen zich de binnen- en buitenlandse kritiek aan te trekken. Het omgekeerde lijkt eerder het geval. Orbán sprak de afgelopen weken herhaaldelijk over bewuste internationale financiële aanvallen op Hongarije. De conservatieve commentator Gábor Török beschuldigde Brussel er min of van Hongarije tot het bankroet te willen drijven om premier Orbán af te kunnen zetten. Maar dat zal niet gebeuren, aldus Fidesz-fractievoorzitter János Lázár: “Er mag nu veel onrust zijn, al kan ik niet zeggen of die intern is of van buitenaf wordt veroorzaakt, maar één ding is zeker: Viktor Orbán blijft minstens tot 2014 premier.”

Parlementair disrespect

Een jaar geleden werd de omstreden Hongaarse mediawet ingevoerd, en eerlijk is eerlijk: tot nu toe heeft dat weinig gevolgen gehad. Dat zul je Fidesz-politici ook altijd horen betogen: "Hebt u een voorbeeld waarin deze wet media het werken onmogelijk heeft gemaakt?" En dan moet een mens eerlijk nee antwoorden.
Dat zegt niet dat de wet goed is. Je kunt de doodstraf in je wetboek hebben staan, en hem nooit toepassen. Maar dat betekent uiteraard niet dat het geen probleem is dat je de doodstraf in je wetboek hebt staan. Per slot van rekening blijft de optie om hem te gebruiken, bestaan.
Dat geldt ook voor de mediawet. Die wordt niet goed, alleen maar omdat de autoriteiten zich inhouden bij het gebruik daarvan. Het is tot nu toe nog niet gebeurd is dat media om inhoudelijke redenen een boete opgelegd hebben gekregen. Maar het dreigement dat dat wel gebeurt, blijft bestaan. Als er straks verkiezingen plaatsvinden, en alle oppositiemedia worden dan uitgeschakeld door middel van forse boetes, dan heeft de wet zijn werk gedaan.
Bovendien: het feit dat de wet bestaat, heeft ook zonder boetes de nodige gevolgen. Sinds midden dit jaar, toen de mogelijkheid tot het uitdelen van boetes in werking trad, hebben veel journalisten van hun eigenaren de opdracht gekregen zich in te houden. Zelfcensuur.
Nu wil de regering natuurlijk ook graag aan alle critici bewijzen dat hun kritiek op de mediawet onterecht is. Daarom is het eigenlijk interessanter om te kijken wat daarbuiten het afgelopen jaar met de media gebeurd is. En de gebeurtenissen van de afgelopen week zijn een zorgwekkend voorbeeld.
Vorige week dinsdag werd bekend dat Klubradio, het enige onafhankelijke nieuwsstation dat er nog is, per februari uit de lucht moet. De zender raakt zijn frequentie kwijt ten koste van een of ander nieuw muziekstation. Argument om Klubradio de frequentie af te nemen, is dat ze vorig jaar een nieuwe frequentie gekregen hebben. Alleen: de licentie voor die nieuwe frequentie is hen uiteindelijk nooit verstrekt. Kafka zou het bedacht kunnen hebben: je krijgt de ene frequentie niet omdat je een andere hebt, en je krijgt de andere niet omdat je de ene hebt. Eindresultaat, zoals het zich nu laat bezien: exit Klubradio.
Gelijktijdig werd de nieuwsportal Index vorige week de toegang tot het parlement ontzegd, omdat ze een kerstvideo hadden gemaakt die van "disrespect voor het parlement" getuigt.

Het is niet voor het eerst dat journalisten die jaar het werken in het parlement moeilijk of onmogelijk wordt gemaakt. Onder de vorige regering hadden journalisten die regelmatig in het parlement moesten zijn, een permanente toegangspas. Die is afgeschaft. Fotografen mogen alleen nog maar vanaf een bepaalde plek fotograferen, zodat lanterfanterende parlementariers niet voor de les betrapt kunnen worden terwijl ze hun Facebook-account bijwerken.
Of nog nuttigere dingen doen, zoals het stemmen op wetsontwerpen die ze net een uur eerder voor hun neus hebben gekregen, waarover geen enkel parlementair debat is gevoerd en waarvan ze geen idee hebben waar het over gaat. Dat is een normale gang van zaken in het huidige Hongaarse parlement. Over respect gesproken.

Confrontatie met het IMF

„Het IMF is een kredietfinancier, en we zijn niet bereid om ons economische beleid te bespreken op het moment dat we om een lening vragen. Als IMF-leden hebben wij recht op krediet of een verzekering als we daarom vragen. In feite is het alsof we onderhandelen met onze eigen bank,” aldus de Hongaarse premier Viktor Orbán vrijdag kort nadat onderhandelaars van het IMF en de EU aankondigden dat ze hun vlucht hadden omgeboekt en en afzagen van een verdere ronde van voorbesprekingen voor de onderhandelingen over een nieuwe Hongaarse IMF-lening.

Hongaarse Nationale Bank

Hun vertrek was een persoonlijk besluit van de eurocommissaris voor economische en monetaire zaken Ollie Rehn. Diens belangrijkste reden om de onderhandelingen af te breken nog voor ze goed en wel begonnen zijn, is de Europese bezorgdheid over een nieuwe wet die de onafhankelijkheid van de Hongaarse Nationale Bank bedreigt, omdat de regering in die nieuwe wet verregaande invloed krijgt op de benoeming van bestuurders, en daarmee op het beleid van de bank.

In regeringskringen werd het vertrek van de onderhandelingsdelegatie als niet echt belangrijk afgedaan, aangezien pas in januari echt gepraat gaat worden. Maar de parlementaire fractie van regeringspartij Fidesz besloot na de afgebroken besprekingen tot een bijzondere fractiebijeenkomst, waar fractieleider János Lázár de wel degelijk parlementariërs vertelde dat de delegatie eerder naar huis was gegaan om kerstmis te vieren, maar waar hij ook verklaarde dat de bankwet zo moet worden aangepast dat de Europese Nationale Bank er wel mee kan instemmen.

Maar volgens premier Orbán is Hongarije ook met het oog op de echte onderhandelingen in januari niet bereid het economische beleid aan te passen. Het is een beetje alsof je tegen de bank waar je een hypotheek wilt afsluiten, zegt: ik wil graag geld, maar hoe ik er verder financieel voorsta, daar hebt u niets mee te maken.

Als de regering die houding volhoudt, is de kans op een mislukking waarschijnlijk. Waar Hongarije zonder IMF-steun geld vandaan moet halen, is onduidelijk. Nu al heeft het land grote financieringsproblemen en betaalt het hoge rentepercentages. Orbán sprak gisteren over „moeilijke en onzekere stappen” waarin de Nationale Bank een „monetair pro-groei beleid” moet voeren.

Zo'n uitspraak zal de Europese Nationale Bank alleen maar bezorgder maken over de nieuwe Nationale Bank-wet. Critici vrezen namelijk dat die tot doel heeft om de dit moment stevige deviezenreserve van Hongarije in te zetten voor de financiering van het budget. Zesendertig miljard euro, tienduizend miljard forint heeft de Hongaarse Nationale Bank staan. Dat is een zeer verleidelijke pot met geld. Blijf daar maar eens af als je eraan kan komen en je een gat van 1300 miljard forint in je begroting moet dichten.

Maar wat er kan gebeuren als die pot met geld er niet staat, werd duidelijk in de herfst van 2008. Toen waren de nationale reserves van Hongarije bij het uitbreken van de crisis juist zeer laag, en wist het land alleen dankzij een noodpakket van het IMF en de EU financieel overeind te blijven.

De eis van Europa dat nationale banken onafhankelijk moeten zijn, is er juist, omdat de verleiding anders veel te groot is om die pot met geld te gebruiken. En de geschiedenis leert dat dat middel uiteindelijk meestal erger is dan de kwaal. "Daarmee riskeer je dat je zowel de economie als de financiële markten destabiliseert. In het ergste geval eindig je met een scenario zoals destijds in Argentinië, waarin de Centrale Bank feitelijk de publieke sector financierde,” aldus internationaal financieel analist Aurelija Augulyte.

Soldatenles op school

Toen zo’n honderd scholieren van de Egressy Gábor Technische Vakmiddenschool in Boedapest eerder dit jaar met het openbaar vervoer op weg waren naar de Militaire Hogere School in Szentendre, schoot de bewakingsdienst op het perron van de lokale trein in de stress. De groep liep in semi-uniform: spijkerbroek, camouflagejas, en dito T-shirt en pet. Het leek, alsof een paramilitaire eenheid was gearriveerd.

Uitstapje naar Szentendre. foto Egressy School

De bewakers kunnen er maar beter aan wennen. De kans is groot dat het in toekomst vaker gebeurt. Sinds de eerste Hongaarse middelbare scholen twee jaar geleden militaire basiskennis als keuzevak introduceerden, geniet dat lesthema onder scholieren groeiende populariteit. Bij een open dag van de Egressyschool kwamen leerlingen van ver buiten Boedapest kijken, alleen vanwege de optie van militaire lessen.

Jongens én meisjes staan te trappelen om een tot twee uur per week te mogen marcheren, salueren, met luchtgeweren te schieten en kennis te maken met zaken als oriëntatie,  terreinverkenning, eerste hulp en overleven. Plus natuurlijk de nodige uitjes naar echte militaire eenheden, en schoolbezoeken van bijvoorbeeld gerenomeerde scherpschutters.

“Geweldig” en “spannend” vindt Imre Tóth het. Zijn vriend Botond Afra is het helemaal met hem eens. “Ik was al lang geïnteresseerd in het soldatenleven, en je leert dingen die je nergens anders leert,” meent hij. Beide jongens willen het leger in en zien de lessen als een goede voorbereiding. Het vergroot hun kansen op toegelaten te worden tot de militaire Zrínyi Miklós universiteit.
Het vak is helemaal in de geest van de nieuwe grondwet die op 1 januari van kracht wordt, en die iedere Hongaarse burger verplicht het vaderland te verdedigen. Landelijk bieden inmiddels zo’n twintig middelbare scholen militaire basiskennis als keuzevak aan, en als leerlingen om erom vragen, moet iedere school hen die mogelijkheid geven. Een enkele lagere school biedt militaire kennis ook aan in de hoogste klassen en er gaan stemmen op om het vak landelijk te introduceren.

Lees verder

Een protesterende Fidesz-politicus

Met dank aan Index.hu

Het was een oplettende lezer die de webkrant Index.hu attent maakte op de merkwaardige vlek links van László Tőkes, de Hongaars-Roemeense bisschop die in 1989 internationale faam kreeg vanwege zijn rol in de opstand tegen de toenmalige Roemeense dictator Ceausescu. De vlek is geen camerafoutje. Daarachter verbergt zich, alsof het om een veroordeelde misdadiger gaat, de voormalige voorzitter van het Hongaarse Opperste Gerechtshof, Zoltán Lomnici, een man die kritisch is over de huidige regering. De Hongaarse staats-tv, die het interview met Tőkes uitzond, vond blijkbaar dat Lomnici te omstreden was om aan de kijkers te tonen en besloot hem te retoucheren.
Tja. Is het gek dat die foto's me deden denken aan onderstaande foto's uit de stalinistische periode in Rusland, toen de ene na de andere voormalige kameraad van de Grote Sovjetleider werd uitgewist, niet alleen uit het land der levenden, maar ook uit de annalen van de geschiedenis? Het incident bevestigt in ieder geval de kritiek van de Hongaarse oppositie dat de staats-tv tegenwoordig een bolwerk van de regering is, waar oppositieleden geen enkele kans meer krijgt.

Lees verder

Over het spoor

Het station van Vác, 's ochtends om iets voor half acht. De trein uit Balassagyarmat is net binnen gelopen en scholieren stromen naar buiten. Ze lopen dwars over het spoor naar het stationsgebouw. Ze kunnen niet anders: een echte overgang is er niet, laat staan een tunnel onder het spoor door. En Hongaren zijn dol op de kortste weg, dus iedereen waaiert uit naar diverse gaten in de hekken rond het spoor, die uitkomen op de diverse straten rond het station.
Uit de luidsprekers klinkt een stem, een bandje, dat de reizigers meedeelt dat de intercity naar Boedapest zo meteen binnenloopt en hen waarschuwt afstand te houden van het spoor. Het is een stem die je op ieder station in Hongarije hoort, en de waarschuwing is altijd dezelfde en volkomen vergeefs. Sterker nog, de mededeling dat de trein aankomt, heeft een omgekeerd effect: sommigen werpen een blik op de drukte op het perron en besluiten, terwijl de trein met behoorlijke vaart aan komt denderen, alsnog de rails over te steken. Aan de andere kant van die rails is nog een perron, en vandaar kun je de trein ook in, via de achterdeur. De half acht intercity is de drukste trein van de dag, en als je pech hebt, moet je tot Boedapest staan. Wie zeker wil zijn van een zitplaats, stapt daarom niet op het hoofdperron, maar aan de andere kant in. En sommigen wagen daar zelfs hun leven voor.
Ik ben er inmiddels aan gewend, maar een Nederlandse stationschef zou waarschijnlijk een hartaanval krijgen op het station in Vác. Een groot deel van de dag is het er doodstil, maar twee keer per uur, rond het hele en het halve uur, verandert het in een krioelend mierennest van aankomende en vertrekkende treinen, honderden passagiers en mensen die het spoor oversteken zonder er een seconde over na te denken dat dat niet zou mogen.

Lees verder