Ongeliefde buren: de armoedecirkel van Hongaarse zigeuners

Hungarian Farmers Battle Harvest Thieves by NewsLook

Het zou je maar overkomen: een hele zomer ploeg je, zaai je, spit en schoffel je, en als het dan zover is dat je kunt oogsten, kom je op een slechte dag op je veld en heeft iemand anders dat al gedaan. Het overkomt boeren in Noordoost-Hongarije regelmatig. Zo regelmatig, dat een aantal er inmiddels het bijltje bij neer heeft gegooid.
Noordoost-Hongarije is het armste deel van het land. De werkloosheid is er schrikbarend hoog, boven de twintig procent, en onder zigeuners nog veel hoger. Het is ook het deel van het land waar de extreemrechtse Jobbik het sterkste zijn. Hun propaganda over zigeunermisdaad slaat aan bij kiezers die dagelijks geconfronteerd worden met kruimel- en grotere diefstallen. Als je na een jaar hard werken je hele oogst kwijt bent, dan is het moeilijk om ruimdenkend te blijven.
Roma, zigeuners zijn natuurlijk een makkelijke zondebok voor zulke diefstallen, hoewel er ongetwijfeld ook niet-zigeuners zijn die zich aan de mais en aardappels van hun buren vergrijpen. Maar alleen iemand die lijdt aan verkeerde politieke correctheid zal in twijfel trekken dat het grootste deel van dit soort criminaliteit inderdaad op naam van deze minderheid komt.
Niet zo gek trouwens, want de omstandigheden van veel Roma-gemeenschappen zijn echt schrijnend. Gebrekkige scholing, gebrekkige kansen, families die soms al drie generaties geen werk hebben, een omgeving die hen met de nek aankijkt: veel Roma-families leven in een eeuwige cirkel van armoede waar niet uit te komen lijkt.

Hun kinderen worden als kleuters al naar aparte scholen gestuurd, en komen na acht jaar slecht onderwijs en onregelmatig schoolbezoek vrijwel analfabeet van de lagere school. Ze kennen geen vak en volgen de weg van hun ouders: vroeg trouwen, vroeg kinderen die op hun beurt ondervoed en slecht gekleed zonder enige motivatie de lagere school met hangen en wurgen afmaken om daarna hun verachte positie in de maatschappij in te nemen.
Hoe kom je uit die eeuwige cirkel? Onderwijs, onderwijs en onderwijs was jarenlang het motto in Hongarije, en ook deze regering droeg dat, naast meer politie en strengere gevangenisstraffen, officieel hoog in het vaandel. Maar in het afgelopen halve jaar werd onderwijs vervangen door arbeidsplicht en arbeidsmoraal: wie als derde generatie werkloze opgroeit, moet eerst maar eens leren werken. En daarvoor zijn verplichte werkprogramma's geschapen. Wie dat niet wil, raakt zijn recht op een uitkering kwijt.
Het eerste proefproject met zo'n werkprogramma is inmiddels gestart. Nota bene in Gyöngyöspata, het dorpje dat eerder dit jaar wereldnieuws werd omdat extreemrechts er in de straten patrouilleerde om de 'Hongaren' te beschermen tegen 'het zigeunergevaar'. Kort daarop moest er tussentijds een nieuwe burgemeester worden gekozen, en toen bleek dat die patrouilles Jobbik geen windeieren hadden gelegd: hun kandidaat won.
En dus ontdoen zo'n zestig lokale zigeuners op dit moment een helling van struikgewas, zodat er volgend jaar bos geplant kan worden. Ze verdienen het minimumloon, wat waarschijnlijk meer geld is dan de meesten van hen ooit in een maand gekregen hebben. En als deze klus geklaard is, schijnt er alweer nieuw werk op hen te wachten. Sloten uitbaggeren en dijken versterken, zoiets.
Het kan niet echt kwaad, maar wat levert het op, behalve een paar maanden 'werkervaring'? Ook de burgemeester van Gyönyöspata ziet dat dit soort werk op den duur geen oplossing is. Er moeten echte banen komen, meent hij. Maar voor die echte banen moeten mensen wat leren, en daaraan ontbreekt het geheel in het werkprogramma. Ervaren gravers maken in deze tijd geen echte kans op de arbeidsmarkt. Een machine kan al die klussen die de Roma van Gyöngyöspata nu doen, veel goedkoper en sneller. Om zulk werk met de hand te doen, is pure werkverschaffing, maar meer dan ook niet. Het is zeker geen doorbreking van de cirkel van armoede.
Opvallend is overigens dat er alleen maar Roma bij het project betrokken zijn. Hoewel er ook niet-zigeuners waren die eigenlijk aan de werkverschaffing mee hadden moeten doen, zijn die vrijgesteld na protesten dat van hen toch niet verwacht kon worden dat ze samen met zigeuners aan de slag zouden gaan.
Eén man is zijn werk overigens al kwijtgeraakt, nadat hij erop betrapt werd dat hij benzine uit een van de grasmaaiers van het project overgoot in een eigen grasmaaier. Hij mag drie jaar niet meer meedoen in de werkverschaffing, en krijgt gedurende die drie jaar ook geen uitkering. Laat me eens raden wat die man gaat doen om te kunnen eten. Stelen?