LEERPLICHT

De regering Orbán heeft deze week haar bezuinigingsprogramma gepresenteerd. Heel veel wijzer zijn we er niet van geworden, behalve dat er voor het eerst gezegd wordt dat het begrotingstekort echt onder de drie procent moeten blijven. Dat is een vooruitgang ten opzicht van vorig jaar, toen de regering die noodzaak nog niet inzag en daarover in de clinch raakte met het IMF en Euorpa.
Een aantal algemene zaken zijn wel aangegeven, maar hoe die bezuinigingen concreet gerealiseerd gaan worden, blijft een beetje in nevelen gehuld. Zo moet er 20 procent op hoger onderwijs worden bezuinigd, maar hoe, is onduidelijk. De uitgaven voor medicijnen moeten met 30 procent omlaag, maar wederom hoe, is niet uitgewerkt.
Eén concrete maatregel is wel bekend geworden: de leerplichtige leeftijd, die in de afgelopen jaren in lijn met de rest van Europa langzaam is verhoogd naar 18 jaar, gaat omlaag. En niet zo'n beetje ook: in toekomst mogen Hongaarse kinderen op hun 15de van school. Net als in de Kadartijd.
Het is niet moeilijk om te voorspellen welke kinderen straks vooral buiten de boot gaan vallen: die in arme gezinnen, vooral in zigeunergezinnen. Hoewel de regering met de mond belijdt dat onderwijs dé oplossing is om de Hongaarse Roma uit de armoede en achterstand te bevrijden, wordt de poort wijd opengezet voor een nieuwe generatie totaal onopgeleide jongeren die geen enkele kans maken op de arbeidsmarkt.
In de Kadartijd lag dat wat anders. Het communisme had nu eenmaal voor iedereen een baan, en als er geen baan was, dan maakte je er wel een. Je kunt sleuven langs de weg door machines laten graven of door mensen. Je kunt mensen een hele dag naar zakken zaad in een opslagloods laten staren als 'zaadbewaker'. En zo zijn er nog wel meer nuttige functies te vinden die in de afgelopen twee decennia uitgestorven zijn geraakt of in de komende paar jaar uitsterven.
In een wereld die draait op kennis, is je kans als ongeschoolde arbeider gering. En als die mensen geen baan hebben, moeten ze een uitkering krijgen. Hun hele leven lang. Als bezuinigingsmaatregel is die verlaging van de leerplicht dus zeer korte termijnbeleid, als sociale maatregel is het helemaal geen beleid.
Het had ook anders gekund. De regering had bijvoorbeeld kunnen besluiten om al die kleine dorpsschooltjes te sluiten, waar een handjevol kinderen, soms niet meer dan een stuk of tien, met veel overheidssteun les krijgen, vaak in scholen die in geen eeuwigheid zijn opgeknapt, en van leraren die in geen eeuwigheid een bijscholingscursus hebben gevolgd.
Grotere scholen, met betere leraren en betere voorzieningen, en een systeem van schoolbussen zou niet alleen de schatkist, maar ook de kinderen ten goede komen. Maar ja, als oppositiepartij heeft regeringspartij Fidesz zich altijd tegen zo'n maatregel verzet, dus dat staat wat slordig om het nu alsnog in te voeren. Hoewel dat vast ook nog gaat gebeuren, een dezer jaren.