STAATSBURGERSCHAP

Een erkenning door het moederland. Zo ziet de gepensioneerde bedrijfsleider Károly Udvardy het plan van de nieuwe Hongaarse regering om Hongaarse minderheden in de buurlanden het Hongaarse staatsburgerschap aan te bieden. In het Slowaakse Stúrovo, of Párkány, zoals de Hongaren het stadje noemen, maken Hongaren tweederde van de bevolking uit. Velen delen Udvardy’s visie. Slechts een enkeling voorziet dat een dubbele nationaliteit het leven alleen maar moeilijker maakt.
Afgelopen maandag loste Hongarije's nieuwe regeringspartij Fidesz een verkiezingsbelofte in met het indienen van een wetsontwerp dat de pakweg tweeeneenhalf miljoen Hongaren in de buurlanden recht op Hongaars staatsburgerschap geeft. Daarmee wil de partij recht doen aan een in 2004 gehouden referendum, waarin net iets meer dan de helft van de kiezers vóór staatsburgerschap voor Hongaren over de grenzen stemde.
Nog geen derde van de bevolking ging destijds naar de stembus, reden waarom dat referendum niet geldig was, maar Fidesz hecht toch aan de - overigens tamelijk minimale - meerderheid die het opleverde. Aangezien de partij nu een tweederde meerderheid in het parlement heeft, is het vrijwel zeker dat de wet wordt aangenomen.
Vanuit Roemenië, dat de grootste Hongaarse minderheid heeft, blijft het opmerkelijk stil, waarschijnlijk omdat dat land een tijd geleden zelf een dubbel staatsburgerschap voor Roemenen in Moldavië invoerde. Maar Slowakije, net zelf verwikkeld in een verkiezingscampagne, staat op zijn achterste benen.
Premier Robert Fico noemt de Hongaarse wet ,,een gevaar voor de Slowaakse staatsveiligheid'' en heeft overduidelijk gemaakt dat hij een dubbele nationaliteit voor Hongaren niet accepteert. Hij riep zijn ambassadeur uit Boedapest terug en dreigt te zijner tijd mensen met twee paspoorten de Slowaakse nationaliteit af te nemen. Of hij overweegt een verbod op staatsdienst voor Hongaren met een dubbele nationaliteit, aangezien onduidelijk is waar hun loyaliteit ligt.
Als zijn Slowaakse nationaliteit daadwerkelijk in gevaar komt, zou hij afzien van een Hongaars paspoort, zegt Udvardy naar aanleiding van Fico's dreigement. ,,Zo’n levensbelangrijke kwestie is het nou ook weer niet. En dit is mijn huis, de plaats waar ik leef, dat gaat dan toch voor.’’ Aan de andere kant begrijpt hij niet waar de Slowaakse premier zich zo druk over maakt. ,,Wat is nou het probleem met twee staatsburgerschappen? Politici zien altijd wel een reden om campagne te voeren,” zegt hij schouderophalend.
En trouwens, voegt hij eraan toe, als de Hongaren verweten wordt dat ze niet loyaal zijn, moeten de Slowaakse politici de hand in eigen boezem steken. ,,In de grondwet staat dat Slowakije de staat van de Slowaken is. Daarmee zijn wij feitelijk tot tweederangsburgers verklaard.”
Csaba Molnár, werknemer bij een beveiligingsbedrijf, is onverholen tegen het Hongaarse plan. Waanzin noemt hij het. ,,Ik heb geen Hongaars paspoort nodig om me Hongaar te voelen. In mijn omgeving wonen vooral Hongaren, mijn familie spreekt Hongaars, mijn vrienden ook. Dat bepaalt wat je bent, niet zo’n papiertje. Maar dat papiertje veroorzaakt wel een hoop rotzooi. Verzinnen ze in Boedapest dit, dan de Slowaken wel weer dat. Politici doen alles om stemmen te trekken, maar uiteindelijk zitten wij gewone mensen met de brokken, bijvoorbeeld door de nieuwe taalwet die het voor Hongaren in Slowakije moeilijker maakt. Buurlanden moeten niet op zo’n manier met elkaar omgaan, daar komen alleen maar problemen van.’’
Veel mensen willen overigens helemaal niet over de kwestie praten, kopschuw door de harde uitspraken van Fico. ,,Ik wil de gevangenis niet in,’’ roept een van de vrouwen die in het grensdorpje Szalka het Hongaarse dorpsmuseum beheren. Ze zegt het slechts half schertsend, want volgens haar is er de Slowaakse regering, waarin ook de nationalistische, anti-Hongaarse Slovaakse Nationale Partij zitting heeft, weinig goeds te verwachten.
Maar even later zeggen de vrouwen dat ze zeker voor een Hongaars paspoort gaan. Ook als ze hun Slowaakse nationaliteit kwijtraken? Ook dan, ja. Dat Fico een punt heeft met zijn gebrek aan loyaliteit tegenover de Slowaakse staat wordt duidelijk als een van de vrouwen zich uitspreekt voor Groot-Hongarije en de hereniging van alle Hongaarse gebieden. Wat haar betreft ligt het puur Hongaarse Szalka simpelweg in het verkeerde land. De rest knikt instemmend.