RADAR

Zsolt Páva, burgemeester van Pécs en lid van de oppositiepartij Fidesz, weigert mee te werken aan de bouw van een NAVO-radarstation op de Tubesberg boven de stad. Dat is op zich niet nieuw: Pécs verzet zit al jaren tegen de komst van het radarstation. Wat nieuw is, is dat er een officiële gerechtelijke uitspraak ligt dat de bouw van de radar door kan gaan. De burgervader, die enkele maanden geleden met de brute overname van het lokale waterleidingbedrijf al duidelijk maakte lak aan de wet te hebben als hem uitkomt, heeft inmiddels barricades laten opwerken om te voorkomen dat de werkzaamheden beginnen.
In het voorjaar van 2007 , toen Pécs nog een socialistische burgemeester had, organiseerde de stad een referendum over het onderwerp. Dat mislukte: slechts 41.328 van de 127.126 kiesgerechtigden ging naar de stembus, aanzienlijk minder dan de 50 procent die volgens de Hongaarse wet nodig is om een refendum geldig te verklaren. Van degenen die gingen, was overigens ruim 94 procent tegen de bouw van een militaire installatie boven de stad.
De redenen waren divers. Hoewel op de berg van oudsher al militaire installaties staan, meenden sommigen dat het project een bedreiging voor de lokale natuur betekende. Anderen waren bang voor de militaire risico's die een radarstation zo vlak bij de stad met zich mee zou brengen.
Maar het meest aansprekende argument was dat een radarstation stralingsgevaar met zich meebracht. Dat argument wordt door wetenschappers weliswaar als totale nonsens naar de prullebak verwezen, maar dat weerhoudt lokale activisten er niet van het steeds weer naar voren te brengen. En dus staan demonstranten tegenwoordig met bordjes: 'Radar, experiment op mensen'. Niets is zo moeilijk te bestrijden als irrationele angsten, want die laten zich niet bestrijden met rationele argumenten.
Eerlijk gezegd: aanvankelijk was het de bedoeling de installatie verder van de stad vandaan te bouwen, op de Zengő-berg, maar dat werd in 2004 tegengehouden door milieuactivisten, die betoogden dat de unieke flora en fauna van die berg daarmee in gevaar kwam. Een van de milieuactivisten was president László Solyom, die zich in een grote politieke show aansloot bij de demonstranten op de Zengő en zich daarmee populairder maakte dan hij later ooit zou zijn. Overigens was de Zengő op dat moment geen beschermd natuurgebied en volgens biologen stond de unieke bloem die beschermd moest worden, bovendien op flinke afstand van de beoogde bouwplaats van het radarstation.
Overigens is er nauwelijks iets te verzinnen dat de natuur zo goed beschermt als de aanwezigheid van een militaire installatie: die zijn meestal taboe voor iedereen behalve een paar bevoegden, en er is flink wat bewaking aanwezig om te zorgen dat buitenstaanders inderdaad op afstand blijven. Het IJzeren Gordijn had veel nadelen, maar de natuur profiteerde er geweldig van.
De Tubesberg bij Pécs werd het alternatief. De berg werd mede uitgekozen, omdat er al iets stond, maar dat kon protesten niet voorkomen. De uitslag van het in 2007 gehouden referendum was voorspelbaar, zoals de uitslag van referenda over omstreden infrastructuur altijd voorspelbaar is.
Het NIMBY - not in my back yard - effect: niemand wil een gevangenis, een daklozenopvang of een vuilverbrandingsinstallatie in de buurt, en bij lokale referenda stemmen mensen dus geheid tegen de bouw van dat soort voorzieningen, zelfs al zijn ze in principe groot voorstander voor strengere straffen, het opruimen van vuilnis, of het opvangen van daklozen. Maar niet bij hén voor de deur. Zo meent een deel van de inwoners van Pécs dan ook dat het radarstation er wel moet komen, maar dat het veel beter in Slovenië of Kroatië kan worden gebouwd. Oók NAVO-landen, en ze hebben er nog hogere bergen ook.
Maar goed, inmiddels heeft de rechtbank alle bezwaren tegen de bouw van tafel geveegd. Eerder had ook het Constitutionele Hof al gezegd dat er niets ongrondwettelijks aan de bouw was. Als een burgemeester, die toch geacht wordt het gezag te handhaven, simpelweg zo'n oordeel simpelweg aan zijn laars lapt, is dat een verontrustend verschijnsel. Zeker als die burgemeester, zoals Páva, zelf jurist is en beter zou moeten weten. Páva staat overigens niet alleen: hij heeft inmiddels steun gekregen van Katalin Szili, socialiste, voormalig voorzitster van het Hongaarse parlement en kandidaat voor het burgemeesterschap van Pécs.
Hongarije is geen land waar mensen zich buitengewoon goed aan de wet houden. Als er een gaatje is om regels te ontduiken, dan gebeurt dat ook. Daar is zelfs een term voor, kiskapu, het kleine poortje. In een land dat bij tijd en wijle behoorlijk dichtgetimmerd is met burocratische regelgeving is dat haast onvermijdelijk.
Maar als leidinggevende politici dan ook nog eens het slechte voorbeeld geven door de wet openlijk te negeren en gerechtelijke uitspraken naast zich neer te leggen, wordt het zorgwekkend. Je kunt leden van de extreem-rechtse Hongaarse Garde, die enkele maanden geleden door de rechter werd verboden, niet verwijten dat ze zich niet aan zo'n uitspraak houden en toch in uniform bij elkaar komen, als jezelf geen haar beter bent.