FIJNSTOF

Jó levegő, goede lucht. Een meer Hongaarse aanprijzing van de goede kanten van een bepaalde plek ken ik haast niet. Het landschap mag mooi zijn, de bossen indrukwekkend, het dorp lieflijk, maar voor al het andere roepen plattelanders als eerste dat de lucht in hun dorp zo goed is. Als je uit Budapest komt, moet dié kwaliteit je toch vooral aanspreken.
Ze hebben geen ongelijk met hun vooroordeel over de lucht in de grote stad, blijkt uit een recent onderzoek. In het kader van het Europese Vectorproject, dat onderzoek doet naar fijnstof in steden, fietsten onderzoekers met meetapparatuur in hun rugzak en een video op de fiets gemonteerd door de Hongaarse hoofdstad. Hetzelfde onderzoek, oorspronkelijk een initiatief van Nederlandse fietsersorganisaties, vindt plaats in Utrecht, Hamburg en Vilnius.
Hoe het in Vilnius uitpakte, weet ik niet, maar in Budapest blijkt pakweg dubbel zoveel fijnstof in de lucht te zitten als in Utrecht en Hamburg, 30.000 tot 40.000 deeltjes per vierkante centimeter, met pieken tot 200.000 deeltjes.
Wie de stad een beetje kent, kan zelf bedenken waar de hoeveelheid fijnstof het allerhoogste is: in de tunnel onder de burchtheuvel. Niet voor niets staat bij de ingang een waarschuwing dat fietsers en voetgangers de doorgang beter kunnen mijden. Het is kiezen of delen: een paar minuten superluchtvervuiling, of kilometers omfietsen.
Toch is de luchtkwaliteit in Budapest de afgelopen jaren niet slechter geworden. Begin jaren negentig waren er weliswaar veel minder auto's in de stad, maar stuk voor stuk braakten ze een zwarte pluim roet uit en bovendien zoveel lood, dat het voor kinderen onverantwoord was om in het centrum te wonen.
Het modernere wagenpark heeft wat dat betreft wel wat verbeterd, maar het Vektoronderzoek laat precies zien waar de schoen wringt. De metingen zoijn gecombineerd met een video van de fietstocht, en daardoor is precies te zien wanneer de hoeveelheid fijnstof omhooggaat: bijvoorbeeld als er een bus langsrijdt. De oude Ikarusbussen zijn het ergst, maar de nieuwe Volvobussen kunnen er ook wat van.
Daarnaast is er een nieuwe bron van vervuiling: de steeds populairder wordende scootertjes. Hongaren kopen bij voorkeur de allergoedkoopste modellen en die dingen hoeven in tegenstelling tot auto's aan geen enkele milieunorm te voldoen.
De conclusie zou kunnen zijn dat je voor je eigen gezondheid beter in de auto kunt zitten en bijdragen aan de productie van fijnstof, dan milieubewust op de fiets stappen. Maar schijn bedriegt.
Eerder Belgisch onderzoek had al uitgewezen dat automobilisten meer, niet minder last hebben van fijnstof. De Hongaren hebben de Vectorapparatuur in een auto gezet en kwamen tot dezelfde conclusie.
De reden? Als je met de auto door de tunnel rijdt, houdt het luchtfilter van de ventilatie weliswaar de grotere stofdeeltjes tegen, zodat er geen 200.000 stofdeeltjes, maar 'slechts' 150.000 deeltjes per kubieke centimeter lucht in de auto doordringen.
Maar als fietser profiteer je buiten de tunnel meteen van de schonere lucht bij de Donau. Als automobilist moet je nog minutenlang rijden voor het ventilatiesysteem zoveel stof naar buiten heeft gewerkt dat de lucht in je auto weer even schoon - of vies - is als voor dat je de tunnel inreed.