ILLEGAAL AFVAL

De Hongaarse douane hield onlangs een Slowaakse vrachtwagen met vuilnis aan die van plan was was om de troep, vooral textiel, schoenen en plastic flessen, ergens in Hongarije te dumpen. Volgens de vrachtbrieven vervoerde de wagen balen tweedehands kleding naar Roemenië. Nieuwe EU-landen kampen met een groeiende berg illegaal afval uit West-Europa, met name afkomstig uit Duitsland en Oostenrijk. De toetreding tot het Schengenverdrag, waardoor de grenscontroles helemaal zijn weggevallen, maakt de controle nog moeilijker.
Omdat er niet meer gecontroleerd wordt aan de grens, is het een kwestie van toeval als een illegaal transport bij een douanecontrole in het land zelf wordt achterhaald. Het afval komt meestal terecht op verlaten boerderijen waar geen mens naar omkijkt.
,, We zijn gewoon niet in staat om op tijd in te grijpen. Onze controlesystemen lopen achter en moeten verbeterd worden,’’ aldus de Hongaarse minister van milieuzaken Gábor Fodor. De Hongaarse geheime dienst waarschuwde twee jaar geleden al voor de opkomst van een ware afvalmaffia die er niet voor terugdeinst ook gevaarlijk afval te dumpen. Wat de controle nog moeilijker maakt is dat er ook legaal afval binnenkomt, omdat in Hongarije bedrijven zijn die legaal plastic flessen tot ander materiaal verwerken.
Om hoeveel afval het precies gaat, is totaal onduidelijk, aldus Peter Lechner van het Oostenrijkse Instituut voor Afvalwetenschappen. Oostenrijk exporteert jaarlijks legaal 650.000 afval, maar illegale cijfers zijn er niet. Zelfs de omvang van de legale afvalexport in Europa is volgens hem onduidelijk: ,,Ook insiders weten niet om hoeveel het precies gaat. Duidelijk is alleen dat afval een miljardenhandel is.’’
Af en toe lopen de daders tegen de lamp omdat ze te driest te werk gaan. Onlangs begon in Hongarije het proces tegen een tiental verdachten die vorige zomer werden aangehouden nadat op afgelegen plekken in de Zuid-Hongaarse provincie Bács-Kiskun manshoge stapels balen met samengeperst huisvuil waren aangetroffen.
In het totaal ging het om 4000 ton afval, afkomstig uit Duitsland. De troep was gedumpt met medeweten van de lokale burgemeester die er goed aan had verdiend. Dat afval was vermomd als legale lading plastic flessen het land ingekomen, maar onder een dunne buitenkant van plastic verborgen tonnen gemengd huisvuil.
Blijkens oude kranten en boodschappentasjes die in de balen werden gevonden, was het vuil afkomstig uit Beieren en Baden-Wurtemberg. De troep werd uiteindelijk weer naar Duitsland teruggestuurd, dat volgens Europese afspraken verplicht was het afval weer terug te nemen. Het kostte de Duitse belastingbetaler zo’n 530.000 euro.
Rond dezelfde tijd hield de Slowaakse politie twee vrachtwagens aan met in het totaal 40 ton illegaal Oostenrijks afval, bestaande uit huisvuil, maar ook uit ziekenhuisafval zoals injectienaalden en bloedzakjes. Het was een gelukkige ontdekking, want de twee vrachtwagens bleken slechts de voorbode te zijn van een grotere operatie, waarbij in het totaal 400.000 ton vuil in een verlaten steengroeve bij het Oost-Slowaakse stadje Dubnica gedumpt had moeten worden. Het verantwoordelijke bedrijf bleek, zoals gebruikelijk in de illegale afvalhandel, een niet bestaande brievenbusonderneming te zijn.
Een jaar eerder speelde in Tsjechië een soortgelijke affaire. Nadat begin 2006 een eerste dump was gevonden, werden zestig milieuambtenaren op de zaak gezet, die binnen de kortste keren tientallen dumpplaatsen vonden waar 30.000 ton vuil was gestort. Net als in Hongarije was dat afval afkomstig uit Duitsland, waar afvalhandelaren de ‘verwerking’ van huisvuil aanbieden tegen de helft van de kosten van de Duitse afvalverbrandingscentrales.
Volgens de Duitse milieuorganisatie Deutsche Umwelthilfe is Duitsland met name een belangrijke illegale afvaldumper sinds in dat land in 2005 de regels voor afvalverwerking werden verscherpt. Stortplaatsen werden gesloten en tegenwoordig moet al het vuil officieel worden verbrand of gecomposteerd. Beide opties zijn duur, en dat maakt het verlokkelijk met een afvalhandelaar in zee te gaan. De prijs van een legale ton verwerkt afval is 200 euro, terwijl handelaren er 100 euro voor vragen.
De prijsverschillen zijn zo groot, dat gemeenten zich er niet achter kunnen verschuilen dat ze niet wisten met wie ze in zee gingen, aldus de Duitse in afval gespecialiseerde juriste Angela Griesbach. Een woordvoerder van het Duitse ministerie van milieu vergeleek de goedkope ‘afvalverwerking’ met een Rolex voor tachtig euro: dan weet je ook wat je koopt.